Problemy sensoryczne są częstym i istotnym aspektem doświadczeń osób z autyzmem, choć warto zauważyć, że występują one również w innych zaburzeniach. Pomijając definicję autyzmu, koncentrując się na aspekcie sensorycznym, można wyodrębnić szereg specyficznych kwestii związanych z przetwarzaniem bodźców.

1. Nadwrażliwość sensoryczna: Osoby z autyzmem mogą być nadmiernie wrażliwe na bodźce zewnętrzne, co sprawia, że codzienne dźwięki, zapachy, smaki, tekstury lub światła mogą być dla nich przytłaczające. Nadwrażliwość może prowadzić do lęku, stresu i unikania sytuacji, w których występują te bodźce. Przykłady nadwrażliwości to ból wywołany przez dotyk ubrań na skórze, przerażenie wywołane głośnym dźwiękiem klaksonu czy ogromne trudności związane z konsumpcją niektórych pokarmów z powodu ich konsystencji czy smaku.
2. Niedowrażliwość sensoryczna: W przypadku niedowrażliwości sensorycznej osoby z autyzmem mogą nie reagować na bodźce, które zazwyczaj wywołują reakcje u osób neurotypowych. Mogą nie zauważać bólu, zimna czy gorąca, a także nie reagować na dźwięki czy inne sygnały z otoczenia. Niedowrażliwość może prowadzić do trudności w nawiązywaniu relacji, ponieważ osoba z autyzmem może nie reagować na sygnały społeczne, takie jak uśmiech czy dotyk, które są kluczowe dla komunikacji niewerbalnej.
3. Sensoryczne poszukiwanie stymulacji: W celu zaspokojenia swoich potrzeb sensorycznych, osoby z autyzmem mogą angażować się w specyficzne zachowania, takie jak dotykanie przedmiotów o różnych teksturach, wąchanie lub smakowanie nietypowych przedmiotów, czy przyglądanie się przedmiotom poruszającym się. Te zachowania mają na celu dostarczenie uczucia komfortu lub zredukowanie stresu związanego z przetwarzaniem informacji sensorycznych.
4. Trudności z integracją sensoryczną: Osoby z autyzmem mogą doświadczać trudności z jednoczesnym przetwarzaniem informacji z różnych zmysłów. Przykładem może być trudność z koncentracją na rozmowie w tłocznym miejscu, gdzie dźwięki, światła i ruch związane z otoczeniem stają się nie do zniesienia. Trudności z integracją sensoryczną mogą prowadzić do unikania sytuacji społecznych lub miejsc publicznych, które mogą być odbierane jako chaotyczne i stresujące.
5. Problemy z propriocepcją: Propriocepcja to zdolność do odczuwania pozycji, ruchu i napięcia własnego ciała. Osoby z autyzmem mogą mieć trudności z właściwym odczytaniem sygnałów proprioceptywnych, co może prowadzić do niezdarności, trudności z równowagą, czy wykonywaniem precyzyjnych ruchów. Z tego powodu, osoby z autyzmem mogą szukać dodatkowej stymulacji proprioceptywnych, na przykład poprzez skakanie, kołysanie się czy ściskanie przedmiotów.
6. Trudności z przetwarzaniem wrażeń dotykowych: Wrażenia dotykowe są kluczowe dla odbioru otaczającego świata, ale osoby z autyzmem mogą mieć trudności z przetwarzaniem i interpretacją tych sygnałów. Przykładowo, niektóre osoby mogą odczuwać ból podczas łagodnych dotknięć, podczas gdy inne mogą potrzebować silniejszego ucisku, aby poczuć się komfortowo.
7. Wpływ problemów sensorycznych na funkcjonowanie społeczne: Osoby z autyzmem mogą unikać sytuacji społecznych z powodu przeciążenia sensorycznego, które może być wywołane przez hałas, tłok, silne zapachy czy jaskrawe światła. Unikanie tych sytuacji może prowadzić do izolacji, trudności w nawiązywaniu relacji czy wycofania społecznego.

Rozumienie i wsparcie dla osób z autyzmem mają kluczowe znaczenie, aby pomóc im radzić sobie z trudnościami sensorycznymi. Terapie i strategie, które mogą pomóc w radzeniu sobie z problemami sensorycznymi, obejmują:

1. Terapia integracji sensorycznej: Jest to terapia zajęciowa, która pomaga osobom z autyzmem w ćwiczeniu i rozwijaniu umiejętności przetwarzania informacji sensorycznych. Terapia ta może obejmować różnorodne ćwiczenia, takie jak ćwiczenia równoważne, stymulacja wodna czy zabawy z piaskiem.
2. Adaptacja środowiska: Wsparcie dla osób z autyzmem może obejmować dostosowanie ich otoczenia, aby zminimalizować przeciążenie sensoryczne. Obejmuje to regulowanie poziomu dźwięków, dostosowanie oświetlenia, stosowanie miękkich tkanin czy wprowadzenie stref wyciszenia.
3. Stosowanie technik samoregulacji: Osoby z autyzmem mogą korzystać z technik samoregulacji, takich jak głębokie uciski, kołysanie się czy korzystanie z dźwięków o określonej częstotliwości, aby zmniejszyć stres i napięcie związane z przeciążeniem sensorycznym. Techniki te mogą pomóc w radzeniu sobie z nadwrażliwością i niedowrażliwością.
4. Planowanie i przygotowanie: Wspieranie osoby z autyzmem w planowaniu i przygotowywaniu się do sytuacji, które mogą być sensorycznie trudne, może pomóc w radzeniu sobie z przeciążeniem. Obejmuje to rozmowę o tym, czego można się spodziewać, oraz opracowanie strategii na wypadek, gdyby osoba z autyzmem zaczęła odczuwać przeciążenie sensoryczne.
5. Edukacja i szkolenia: Współpraca z nauczycielami, terapeutami, rodziną i innymi opiekunami może pomóc im lepiej rozumieć i dostosować się do potrzeb sensorycznych osoby z autyzmem. Wspólne szkolenia i warsztaty mogą pomóc rozwijać strategie i techniki wspierające.

Warto pamiętać, że każda osoba z autyzmem jest unikatowa, dlatego też konieczne jest indywidualne podejście do problemów sensorycznych. Różnorodność doświadczeń sensorycznych sprawia, że wsparcie powinno być dostosowane do potrzeb konkretnej osoby, mając na uwadze jej specyficzne trudności i wyzwania.

Podsumowując, problemy sensoryczne u osób z autyzmem są złożone i różnorodne, obejmując nadwrażliwość, niedowrażliwość, poszukiwanie stymulacji, trudności z integracją sensoryczną, propriocepcją oraz przetwarzaniem wrażeń dotykowych. Wsparcie i dostosowanie terapii, środowiska oraz strategii radzenia sobie są kluczowe w celu pomocy osobom z autyzmem w funkcjonowaniu w świecie, który może być dla nich sensorycznie przytłaczający.